پلاک خوانی موتور سه فاز و تکفاز
برای یافتن اطلاعات مختلف مربوط به هر الکتروموتور ما دو راه داریم:
- مطالعه دیتا شیت همراه موتور
- مطالعه پلاک موتور
اما اگر شما خریدهای مختلفی داشته باشید متوجه میشوید که برخی از برند های موتور الکتریکی دیتا شیت (یک دفترچه است که شرایط کاری موتور در آن نوشته شده است) ندارند و یا بایستی از سایت آنها استخراج کنیم پس یکی از بهترین راه ها پلاک خوانی موتور سه فاز و تکفاز است.
پلاک موتور چیست ؟
پلاک موتور یک صفحه فلزی می باشد که مشخصات مهم هر موتور مانند ولتاژ، جریان و … روی آن نوشته است و روی تمام الکتروموتورهای صنعتی نصب شده است.
ما به عنوان یک برقکار صنعتی بایستی با پلاک خوانی موتور های مختلف آشنا باشیم و اطلاعات مهم را از آن استخراج نماییم. مطمئنا این اطلاعات در موارد مختلف برای ما کاربرد دارند که مهمترین آنها عبارت اند از
خرید الکتروموتور
در هنگام خرید یک الکتروموتور بایستی با توجه به شرایط کاری خود یک موتور با توجه به میزان توان، سرعت، ولتاژ و … خریداری شود که این موارد روی پلاک موتور الکتریکی قید شده است.
تعویض موتور الکتریکی
در هنگام تعویض یک موتور الکتریکی بایستی مشخصات دقیق را از روی پلاک موتور استخراج کنیم تا یک خرید بدون نقص داشته باشیم.
تعمیر و نگهداری
برای نگهداری و تعمیرات هر الکتروموتور نیاز است تا مشخصات متناسب با کارمان را استخراج کنیم مثلا میزان دمای محیط ما چقدر است یا این که میزان رطوبت و یا نحوه ی قرار گیری موتور الکتریکی ما در محیط به چه شکل است که بایستی آشنایی با پلاک خوانی موتور الکتریکی داشته باشیم.
خرید تجهیزات
در هنگام خرید تجهیزات مختلف بایستی تجهیزات با توجه به نوع مشخصات موتور خریداری شود. مثلا در هنگام خرید تجهیزات حفاظتی مانند فیوز باید به جریان نامی موتور توجه شود.
پس آموزش پلاک خوانی موتور یک امر حیاتی برای برق کاران صنعتی می باشد.
آموزش پلاک خوانی موتور الکتریکی
در بحث آموزش پلاک موتور بایستی با اصلی ترین مشخصه های روی پلاک موتور آشنا شوید که مهمترین این مشخصه ها در زیر لیست شده اند.
نام برند موتور
تعداد فاز موتور که در این نمونه سه فاز است. در برخی از مدل های تعداد فاز را با PH نمایش می دهند در صورت نمایش PH-1 یعنی موتور تکفاز است و در صورت نمایش PH-3 یعنی موتور سه فاز است.
یا ممکن است علامت تعداد فاز را به صورت کلاه آ نشان دهند که اگر ˜1 یعنی تکفاز و اگر ˜3 بود یعنی موتور ما سه فاز است.
انتخاب برند مناسب یکی از ابتدائی ترین و مهمترین کارها در بحث آموزش مدار فرمان می باشد چرا که وقتی به بازار مراجعه میکنیم با ده ها نوع برند موتور مواجه میشویم و انتخاب یک برند مناسب از بین استریم، توان، هسل، موتوژن و … ممکن است برای ما دشوار باشد که اتفاقا بعضا اختلاف قیمت چشمگیری نیز دارند.
تایپ موتور(Type)
هر کارخانه دارای چندین نوع موتور مختلف با مشخصات مختلف است که هر کدام یک تایپ یا یک مدل خاص محسوب میشود . با دادن نوع یا تایپ یک برند به فروشنده دیگر نیازی به گفتن اطلاعات اضافی نیست چرا که هر تایپ موتور مشخصات ثابتی دارد.
تایپ موتور مانند مدل گوشی است، همانطور که هر شرکت صدها مدل گوشی دارد و هر مدل هم مشخصات خاص خودش را دارد، هر کارخانه الکتروموتور ممکن است ده ها مدل موتور دارد با تایپ مخصوص خودش.
توان موتور
توان موتور به دو صورت بیان میشود یکی بر حسب کیلو وات مانند تصویر بالا که 4KW بیان شده است یا توسط اسب بخار (HP) که در مدل استریم 5.5 کیلو وات بیان شده بود.(می دانیم هر اسب بخار برابر است با 746 وات)
برای تبدیل اسب بخار به کیلو وات هم کافیست تعداد اسب بخار را در عدد 746 ضرب کنیم و نتیجه را بر 1000 تقسیم نماییم که توان بر حسب کیلو وات به دست آید.
ویا برای تبدیل کیلو وات به اسب بخار باید عدد کیلو وات را در 1000 ضرب کنیم و نتیجه را بر 746 تقسیم کنیم.
فرکانس کاری (HZ- freq)
یکی دیگر از اطلاعات مهم فرکانس کاری هر موتور است که روی پلاک موتور قید شده است، که در کشور ما این عدد 50 هرتز است اما ممکن است در کشورهای دیگر این عدد تغییر نماید مثلا در آمریکا یا کانادا این عدد به 60 هرتز می رسد.
ولتاژ کاری الکتروموتور
یکی از مهمترین موارد در پلاک خوانی موتور تشخیص ولتاژ کاری است، این اعداد و علائم بیانگر این هستد که بایستی موتور با چه سربندی و در چه ولتاژی در برق ایران راه اندازی شود ممکن است یک الکتروموتور شرایط راه اندازی با برق ایران را اصلا نداشته باشد. در انتهای مقاله در مورد ولتاژ کاری موتورهای سه فاز و انتخاب سر بندی ستاره و مثلث به صورت کامل بحث خواهیم نمود.
جریان(A – amps)
میزان جریان کشی موتور از شبکه را نمایش می دهد.
میزان سرعت (speed/ rpm)
یکی دیگر از موارد مهم در هنگام پلاک خوانی موتور سه فاز و تک فاز rpm است، این عدد بیانگر میزان سرعت چرخش روتور برحسب دور بر دقیقه می باشد که ممکن است با نماد r/min هم نمایش داده شود.
مدت زمان کارکرد(Duty)
مشخص کننده مدت زمان کارکرد موتوردر بار نامی می باشد که قالبا این مشخصه s1 است و به معنای دائم کار بودن موتور در بار نامی است. البته ممکن است موتور ما به جای duty s1 مشخصه دیگری نیز داشته باشد که موارد تکمیلی در جدول زیر آمده است.
نحوه ی اتصال (CONN)
نحوه ی اتصال و سر بندی موتور را نمایش میدهد که ممکن است به صورت ستاره Y یا مثلث D و یا هر دو باشد.
سریال موتور(NO)
هر کدام از الکتروموتورهای تولید شده در کارخانه یک سریال مخصوص به خود را دارند و این کد یکتا می باشد مانند سریال گوشی ها موبایل که هر مدل از گوشی های مختلف با سریال های مختلفی تولید شده است.
وزن موتور
روی پلاک برخی از موتور های میزان وزن موتور غالبا با واحد کیلو گرم ذکر شده است که در پلاک موتور استریم این عدد 43kg ذکر شده بود.
محافظت موتور (IP)
نوع محافظت موتور در برابر نفوذ اجسام خارجی مانند گرد و غبار و رطوبت را نشان می دهد. مثلا اگر آی پی موتور ما در پلاک خوانی موتور IP 66 ذکر شده باشد یعنی موتور الکتریکی ما در برابر گردو غبار و جریان آب مقاوم است.
کسینوس فی COS(Φ)
کسینوس فی یا PF(power factor) شاخصی است که با پیدایش بارهای خازنی و سلفی به وجود می آید و در صنعت نیز این عدد بسیار برای ما مهم است چرا که باعث جریان کشی شده و هزینه برای صاحب صنعت می تراشد.
کسینوس فی موتور بین عدد 0 تا1 تغییر می کند و هر چه این عدد به یک نزدیک تر باشد برای ما بهتر است و تمام تلاش مهندسین برای استاندارد کردن این عدد است چه در طراحی و چه در اصلاح ضریب.
کلاس حرارتی موتور (INS CL)
هر موتور با توجه دمای مجاز عایق ها و سیم پیچ ها و موارد مختلف دارای یک کلاس حرارتی می باشد لذا در هنگام خرید بایستی به شرایط دمایی روی پلاک موتور توجه نمود که اعداد زیر در جدول کلاس های حرارتی مختلف را نشان می دهد.
مثلا اگر در پلاک موتور CL B ذکر شده بود یعنی کلاس حرارتی آن 130 درجه سانتیگراد است.
کلاس حرارتی | حداکثر دمای مجاز |
A | 105 درجه سانتیگراد |
E | 120 درجه سانتیگراد |
B | 130 درجه سانتیگراد |
F | 155 درجه سانتیگراد |
H | 180 درجه سانتیگراد |
C | بیش از 180 |
در بحث آموزش پلاک خوانی موتور سه فاز و تک فاز از دوره آموزش مدار فرمان اکثر موارد مهم ذکر شد اما ممکن است در برخی از پلاک یا شناسنامه موتور میزاده بازدهی موتور بر حسب درصد نوشته شده باشد و یا مشخصه هایی مانند کد IEC نوشته شده باشد که نحوه ی خنک کاری موتور را شرح می دهد.
ما در هنگام خرید موتور به چند شرط اصلی توجه می نماییم. مانند
- تعداد فازها
- توان
- نوع برند
- ولتاژ کاری و فرکانس
- IP و …
اما برویم سراغ یک قسمت مهم و آن ولتاژ کاری و انتخاب سر بندی از روی پلاک موتور
تشخیص ستاره یا مثلث بودن موتور
شاید بتوان گفت یکی از پرچالش ترین استخراج ها در پلاک خوانی موتور همین مورد است که بعضا
همه ما می دانیم که ولتاژ برق ایران در حالت فازی 230 ولت است و در حالت خطی 400 ولت و اگر موتور ما به صورت مثلث سر بندی شده باشد ولتاژ روی هر کلاف 400 ولت می افتد و اگر به صورت ستاره سر بندی شده باشد ولتاژ روی هر کلاف 230 ولت.
پس بایستی ولتاژ قابل تحمل کلاف های موتور من در حالت مثلث بزرگتر مساوی 400 و در حالت ستاره نیز بزرگتر مساوی 230 ولت باشد. به تصویر زیر دقت نمایید.
برای تبدیل ولتاژ خط ستاره به ولتاژ فاز از فرمول Vl=Vph/√3 استفاده می کنیم.
اما برای آموزش پلاک موتور و تشخیص ولتاژ کاری و نحوه ی سر بندی موتورها بایستی این نکته را بدانید که ولتاژ در پلاک الکتروموتور به سه صورت بیان می شود.
- عدد و علامت مانند 230Y
- دو عدد مانند 400/680
- دو عدد و علامت مانند Y/D 400/230
اما بریم با مثال های بیشتر این موارد از پلاک خوانی موتور را باهم بررسی نماییم.
- عدد و علامت
در این حالت عدد بیانگر ولتاژ خط است و علامت نیز یا ستاره است و یا مثلث که اگر ستاره بود با تقسیم عدد بر ولتاژ قابل تحمل کلاف موتور یافت می شود و اگر هم مثلث بود که همان عدد برای با ولتاژ قابل تحمل کلاف الکتروموتور است.مانند:
230Y
چون ستاره است پس 230/ 130 میشود پس ولتاژ قابل تحمل کلاف من 130 ولت است در حالی که ولتاژ شبکه برق ایران روی کلاف من 230 ولت می اندازد در نتیجه باعث سوتن موتور من میشود. پس این الکتروموتور در شبکه برق ایران راه اندازی نمیشود.
230D
چون مثلث است پس روی هر کلاف 230 ولت می افتد اما چون در حالت مثلث برق ایران روی سیم پیچ من برق 400 می اندازد این موتور را نمی توان در حالت مثلث راه اندازی نمود اما در حالت ستاره می شود
- بیان ولتاژ با دو عدد
در این حالت ولتاژ کاری با دو عدد مثلا 230/400 بیان میشود که عدد کوچک بیانگر ولتاژ فازی است و عدد بزرگتر نیز بیانگر ولتاژ خط است و این عدد بایستی بزرگتر مساوی ولتاژ شبکه ما باشد.
- بیان با دو عدد و علامت
در این حالت ولتاژ و نحوه ی سر بندی نوشته شده است که میتوانی با شبکه ایران مقایسه کنید. جدول زیر نحوه ی اتتصال الکتروموتورهای مختلف به شبکه برق ایران وجود دارد.
نحوه ی اتصال | مشخصات پلاک موتور |
در ایران راه اندازی نمیشود | 230Y |
فقط ستاره | 230D |
فقط ستاره | 400Y |
ستاره و مثلث | 400D |
فقط ستاره | 400/230 Y/D |
ستاره و مثلث | Y/D 680/400 |
اما اگر میخوای با دلیل بدونی که هر موتور آیا میشه با شبکه برق ایران راه اندازی کرد و یا به چه صورت سر بندی کنیم حتما کلیپ بالا رو ببین که کامل توضیحش دادم.
جمع بندی: در این جلسه متوجه شدیم که یکی از مهارت های مهم برق کاران صنعتی پلاک خوانی موتور است که بایستی مشخصات صحیح را از این شناسنامه استخراج نمود. برای دانلود PDF این جلسه از لینک زیر استفاده نمایید.
13 پاسخ
سلام ممنون خیلی خوب و قابل فهم توضیح داده شده . تشکر
سلام آقای جباری
خواهش میکنم امیدوارم باقی قسمت های آموزش مدار فرمان نیز مانند پلاک خوانی برای شما مفید بوده باشه
موفق باشید
سلام مهندس درود
خیلی ریزوعالی ممنونم از شما که ریز به ریز توزیع دادید تشکر
موفق باشید
سلام ودرود بر شما
خداروشکر که مقاله پلاک خوانی موتورهای الکتریکی برای شما مفید واقع شده است.
موفق و سربلند باشید
سلام روی کف کش سه فاز من نوشته ۱۷ آمپر کلآ مجموع سه فاز۱۷ امپر یا هر فاز ۱۷ آمپر مجموع میشه ۵۱ امپر ممنون میشم جواب بدید
درود بر شما
آمپری که روی پلاک موتور درج شده میزان جریان نامی است و در مورد موتورهای سه فاز هم میزان کل جریان منظور است
موفق و موید باشید…
موفق باشید منتظر جلسات بعدی هستیم.
سلام بر شما
انشاالله در فرصت مناسب جلسات ادامه پیدا می کند.
پیروز باشید…
عالی
درود بر شما
موفق و بهروز باشید…
درود فراوان به کانش و عوامل همیشه
از بهترین سایتها در امر آموزش هستید از اینکه سخاوتمندانه این رسالت را سر لوحه قرار دادید تشکر میکنم و آرزوی خیر و برکت برای شما دارم . از طرفداران پروپاقرص این سایت هستم ، منتظر شگفتیها و زیباییهای سایت بیش از پیش هستم
سلام بر شما جناب اسکندری
بنده هم بهترین ها را برای شما از خداوند خواستارم 💙💙
خیلی عالی و کامل و جامع توضیح دادین … از اینکه دانش تون رو با بقیه به اشتراک میزارین ممنونم … منتظر جلسات بعد هستیم … لطفا ادامه بدین